Γράφει ο Γεώργιος Κασιμάτης, Χειρουργός Ορθοπαιδικός.
Διαβάστε περισσότερα άρθρα του ΕΔΏ
Η προσέγγιση των παιδιών ως ασθενείς αποτελεί μια πρόκληση για τον ιατρό για πολλούς και διαφόρους λόγους. Καταρχάς, τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να δώσουν ακριβές και αξιόπιστο ιστορικό, ενώ τόσο ο πόνος που μπορεί να νιώθουν, όσο και ο φόβος για το άγνωστο περιβάλλον ενός ιατρείου τα επιβαρύνει συναισθηματικά και δυσκολεύει την κλινική εξέταση. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η δικαιολογημένη αγωνία των οικείων τους, που ενίοτε φορτίζει ακόμα περισσότερο την ατμόσφαιρα. Επομένως, η υπομονή πρέπει να είναι δεδομένη, ενώ μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να επιστρατευθούν διάφορα μέσα, ακόμα και υπό τη μορφή παιχνιδιού, ώστε το παιδί να αισθανθεί ηρεμία.
Η ανάπτυξη των παιδιών παραδοσιακά χωρίζεται σε φάσεις, ανάλογα με την ηλικία τους, και ξεκινά από την ενδομήτριο ζωή μέχρι την ενηλικίωση. Δε θα αναφερθούμε καθόλου σε παθήσεις που σχετίζονται με συμβάντα κατά την ενδομήτρια ζωή και φαίνονται κατά τη γέννηση (συγγενείς παθήσεις), γιατί αυτό είναι αντικείμενο άλλων ειδικοτήτων. Μετά τη γέννηση, διακρίνουμε τα βρέφη (ως τα 2 έτη), τα παιδιά και τους εφήβους. Η διάκριση αυτή δεν είναι τυπική αλλά ουσιαστική, γιατί συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές σε κάθε φάση και ιδιαίτερα κατά τη μετάβαση από τη μια φάση στην άλλη. Οι αλλαγές αυτές αφορούν τόσο το σώμα των παιδιών, όσο και τις ασχολίες τους, όπως φαίνεται παρακάτω:
- Τα οστά δεν έχουν διαμορφωθεί ακόμα πλήρως και λόγω του χόνδρου που περιέχουν χρειάζεται προσοχή στην ακτινολογική διάγνωση
- Στα παιδιά πριν την εφηβεία συμβαίνουν συνήθως κατάγματα και όχι διαστρέμματα
- Η μετάβαση από ένα βρέφος που δε βαδίζει σε ένα δραστήριο παιδί το εκθέτει σε τραυματισμούς, η μπορει να πυροδοτησει ενα επεισοδιο υμενιτιδας του ισχιου, δηλαδη ερεθισμο της αρθρωσης και χωλοτητα (“κουτσαινει”)
- Υπάρχουν πολλές ιδιομορφίες του παιδικού σκελετού: ατελή κατάγματα (“χλωρού ξύλου”), κατάγματα του συζευκτικού χόνδρου/ επιφυσιολισθήσεις (το σημείο από το οποίο αυξάνει το μήκος των οστών), αλλαγές στην αιμάτωση των επιφύσεων, διαφορά στο μήκος των άκρων κ.ά.
- Στην εφηβεία συμβαίνουν τα λεγόμενα μεταβατικά κατάγματα, γιατί πρόκειται για μια φάση κατά την οποία ο σκελετός μεταβαίνει στο στάδιο της ωριμότητας και χρειάζονται προσοχή
Έλεγχος βάδισης & στάσης σώματος
Η σταδιακή αλλαγή στη στάση του σώματος και στον τρόπο βαδίσματος του παιδιού αποτελεί έναν από τους συχνότερους λόγους επίσκεψης στον ορθοπαιδικό, ακόμα και αν το παιδί δεν αναφέρει κάποιο πόνο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η βάδιση των παιδιών με τα πόδια προς τα μέσα (intoeing) που ανησυχεί τους γονείς ότι το παιδί “περπατάει στραβά”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για στροφή ολόκληρου του κάτω άκρου κατά τον επιμήκη άξονα, με αποτέλεσμα το πόδι να φέρεται προς τα μέσα. Οι πρωτοποριακές μελέτες του L. Staheli και ο καθορισμός του στροφικού προφίλ (rotational profile) του κάθε παιδιού βοήθησαν στο διαχωρισμό των φυσιολογικών παραλλαγών βάδισης από τα παθολογικά πρότυπα αυτής. Έτσι, θα μπορούσαμε αδρά να σημειώσουμε τα εξής:
1) Φαίνεται ότι τα παιδιά κληρονομούν το σχήμα των κάτω άκρων όπως και τα άλλα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά. Η στροφή μπορεί να αφορά το μηριαίο, την κνήμη ή και τα 2. Η έσω στροφή του μηριαίου (medial femoral torsion) συχνά παρατηρείται σε ένα κορίτσι και στη μητέρα της (persistent anteversion), ενώ η έσω στροφή της κνήμης (medial tibial torsion) παρατηρείται σε ορισμένες οικογένειες (persistent genu varum).
2) Η φυσιολογική βλαισότητα του γόνατος στον ενήλικα είναι 5°-10°. Τα παιδιά γεννιούνται με φυσιολογική ραιβογονία (varus) λόγω της θέση μέσα στη μήτρα, η οποία βελτιώνεται μέχρι τα 2 έτη και τα γόνατα φαίνονται “ίσια”. Στη συνέχεια αρχίζει να εμφανίζεται βλαισότητα (valgus) στα γόνατα που κορυφώνεται μέχρι το 6° έτος, ενώ περαιτέρω βελτίωση αναμένεται μέχρι τη ηλικία των 10 ετών και πάντως πριν από την έναρξη της εφηβείας. Από τότε και μετά, η παραμονή έντονης βλαισότητας θα πρέπει να συζητείται με τους γονείς εφόσον δημιουργεί λειτουργικό πρόβλημα, όπως η περίπτωση του κοριτσιού της διπλανής φωτογραφίας.
3) Ακόμα περισσότερη σύγχυση δημιουργεί το γεγονός ότι είναι συχνή η βλαισοπλατυποδία (flat foot) στις ηλικίες αυτές. Η μείωση ή η απουσία της ποδικής καμάρας αναφέρεται γενικά ως πλατυποδία και στο παρελθόν ήταν συνυφασμένη με την ανάγκη ειδικών υποδημάτων με σκοπό τη διόρθωσή της. Αυτού του είδους η πλατυποδία είναι εύκαμπτη και στην κλινική εξέταση η λοξότητα των πτερνών διορθώνεται όταν το παιδί στηρίζεται στις μύτες των ποδιών του, κάτι που φαίνεται όταν παρατηρείται από πίσω. Είναι μια φυσιολογική παραλλαγή και δεν απαιτεί θεραπεία, ορισμένοι μάλιστα ενθαρρύνουν την ελεύθερη, χωρίς υποδήματα, βάδιση του παιδιού ειδικά σε ανώμαλο έδαφος που περιέχει βότσαλα, πχ. στην παραλία.
4) Στην καθιέρωση ενός προτύπου βάδισης σημαντικό ρόλο παίζει και η στάση του σώματος, η οποία διαμορφώνεται στον εγκέφαλό μας με τη συμβολή και ψυχoλογικών παραγόντων στις ηλικίες αυτές, και μάλλον δεν αλλάζει μετέπειτα. Έτσι, άλλα παιδιά περπατούν πιο σκυφτά, με κυρτωμένη τη σπονδυλική στήλη, ενώ άλλα είναι πιο ευθυτενή.
